فيلم «قسم»به كارگرداني محسن تنابنده و با بازي مهناز افشار، مهران احمدي و سعيدآقاخاني چندروزي است كه اكران شده است. در اين مطلب نگاهي به اين فيلم داشته‌ايم.
فيلم«قسم» دومين ساخته محسن تنابنده بعد از فيلم «گينس» است و فيلمنامه اين فيلم هم نوشته خود تنابنده است. فيلم «قسم» در سي و هفتمين جشنواره فيلم فجر اكران شد و در ۶ قسمت نامزد دريافت سيمرغ شد؛ از جمله در بخش‌هاي بهترين فيلمنامه براي محسن تنابنده، بهترين بازيگر نقش اول زن براي مهناز افشار و بهترين بازيگر نقش مكمل مرد براي حسن پورشيرازي. دومين تجربه تنابنده در زمينه كارگرداني به‌طور حتم براي او يك پيشرفت به حساب مي‌آيد. با اين فيلم، تنابنده نشان داده توانايي ساختن فيلم جدي را هم دارد.
فيلم‌هاي سينمايي براساس زمان اتفاق افتادن حادثه محرك (حادثه‌اي كه تمام اتفاقات فيلم به‌خاطر بروز آن حادثه اتفاق مي‌افتد) به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
۱- فيلمهايي كه حادثه محرك آن‌ها تقريبا در ۲۰ دقيقه ابتدايي فيلم رخ مي‌دهد مانند فيلم درباره الي كه حادثه محرك آن افتادن بچه‌ها در دريا و ناپديد شدن الي است.
۲- فيلمهايي كه حادثه محرك آن‌ها قبل از شروع فيلم اتفاق افتاده و مخاطب تنها در مورد آن حادثه مي‌شنود و حوادث فيلم، ناشي از همان حادثه‌اند. مانند فيلم ابد و يك روز كه در آن سميه قرار است با فردي افغاني ازدواج كند كه اين قرار و مدار ازدواج پيش از زمان شروع فيلم گذاشته شده است. فيلم«قسم» جزء دسته دوم حساب مي‌شود. در اين فيلم قتلي اتفاق افتاده كه به پنج سال پيش برمي‌گردد و حالا راضيه (مهناز افشار) همراه اقوامش در حال رفتن به مشهد است تا در دادگاه قسم بخورند شوهر خواهر راضيه قاتل است.
ادامه مطلب ممكن است اطلاعاتي از داستان فيلم را فاش كند
داستان فيلم در طول يك سفر اتفاق مي‌افتد و همزمان با تغيير موقعيت جغرافيايي تغييراتي در روابط افراد نيز اتفاق مي‌افتد
فيلم«قسم»يك فيلم جاده‌اي است. تمام اتفاقات اصلي فيلم درون يك اتوبوس رخ مي‌دهد. اتوبوسي كه اقوام راضيه را در خودش جاي داده است. فيلم پر است از پلان‌هاي لانگ شاتي كه اتوبوس را در حال گذر از جاده نشان مي‌دهد. تعداد اين پلان‌ها مي‌توانست كم‌تر باشد اما در كل هدف از اين پلان‌ها نشان دادن تغيير در موقعيت جغرافيايي بوده است. همينطور اين پلان‌ها ابتدا اتوبوس را در مه و هواي گرفته و باراني نشان مي‌دهد كه هدفش بيان اين موضوع است كه چيزهايي وجود دارد كه هنوز پنهان است. رفته رفته اتوبوس به جاده‌اي لخت و كويري مي‌رسد و در اين زمان است كه همه چيز آشكار مي‌شود و ديگر چيزي براي پنهان‌كاري نمي‌ماند. هواي مه آلود ابتداي فيلم هم به‌نوعي بيانگر مطالبي است كه افراد داخل اين اتوبوس از يكديگر پنهان كرده‌اند. اين مطالب رفته رفته آشكار مي‌شود. همچنين وقتي اتوبوس به كوير مي‌رسد در صحنه‌اي تعدادي شتر در تصوير ديده مي‌شوند كه وجود آن‌ها به فضاسازي فيلم كمك كرده و بيان‌كننده اين است كه اتوبوس در جاده‌هاي خشك و بياباني اطراف مشهد است. زيرا در جاده‌هاي اطراف مشهد شتر زياد به چشم مي‌خورد.
در بيشتر صحنه‌هاي فيلم، كارگردان راضيه را در مركز تصوير به تصويركشيده و فوكوس را روي چهره او گذاشته است زيرا راضيه اصلي‌ترين شخصيت فيلم و تصميم‌گيرنده است. براي مثال در سكانسي كه اتوبوس نزديك رستوراني توقف مي‌كند و افراد دور ميزي نشسته‌اند و غذا مي‌خورند كارگردان چندين بار دوريبن را جايي قرار داده كه راضيه در صدر ميز مانند رهبري با اراده ديده شود. در اين سكانس راضيه به اقوام خود نحوه قسم خوردن در دادگاه را آموزش مي‌دهد كه اين موضوع هم هدايت‌گري راضيه را نشان مي‌دهد. اما بايد بيان كرد كه اين سكانس زيادي طولاني است و بهتر بود اين سكانس كوتاه‌تر شود و به‌جاي آن شخصيت خسرو بيشتر پردازش شود. همينطور بايد بيان كرد كه كارگردان در تمام صحنه‌هايي كه راضيه در آن حضور دارد نماي مديوم يا مديوم كلوزآپ راضيه را گرفته است تا باز هم بر اهميت شخصيت راضيه تاكيد كند.
فيلم، لحظه‌اي براي مخاطب جذاب مي‌شود كه خسرو براي جلوگيري از حركت اتوبوس وارد مي‌شود. تا قبل از ورود خسرو تنها گفت‌و‌گوهايي در بين افراد شكل مي‌گيرد كه بعضي از آن‌ها خسته‌كننده است و اين موضوع يكي از مشكلات فيلم است كه دقايق ابتدايي جذابي ندارد. نويسنده سعي كرده براي جذاب كردن فيلم، داستان‌هاي فرعي‌اي را هم در فيلم ايجاد كند. مثلا داستان دو برادر كه با يكديگر قهرند. اين داستان تنها براي اين در فيلم گنجانده شده تا بگويد اين افراد كه مي‌خواهند هم قسم شوند با هم اختلافاتي دارند. يا مثلا داستان پسر و دختري كه يكديگر را دوست دارند اما پدر دختر مخالف است. اين داستان در انتها به نتيجه‌اي نمي‌رسد و تنها دليل منطقي براي آوردن اين داستان اين بوده كه وقتي همه براي غذا خوردن پياده مي‌شوند پسر در اتوبوس بماند و از دور خسرو را ببيند كه عصباني است. مي‌شد اين داستان فرعي را از فيلم حذف كرد. داستان‌هاي فرعي براي اين در فيلمنامه‌ها گنجانده مي‌شود تا هم به پيشبرد داستان اصلي فيلم كمك و هم به خودي خود موضوعي را بيان كنند و نتيجه‌اي حاصل شود. در فيلم «قسم» داستان‌هاي فرعي تنها براي پيشبرد داستان اصلي ايجاد شده‌اند و به خودي خود نتوانسته‌اند موضوعي را بيان كنند.